Czy wiesz, że jednymi z podstawowych potrzeb każdego człowieka są poczucie przynależności i bycia ważnym? W codziennych interakcjach, zarówno w związkach romantycznych, przyjaźniach czy relacjach zawodowych, wszyscy poszukujemy potwierdzenia naszej wartości. Takie sygnały uznania, ważności, dostrzegania drugiego człowieka nazywane są w analizie transakcyjnej (AT) znakami rozpoznania (ang. strokes)., Możemy je otrzymywać od innych, ale i dawać sami sobie. Jak wpływają one na bliskość i relacje międzyludzkie?
Dotyk, uśmiech, pochwała – to ważne!
Eric Berne (1964), twórca analizy transakcyjnej, zauważył, że ludzie od urodzenia potrzebują znaków rozpoznania, które mogą mieć formę zarówno niewerbalną (np. dotyk, uśmiech, przygotowanie komuś posiłku), jak i werbalną (pochwała, wyrazy uznania, podziękowanie). Brak tych sygnałów może prowadzić do poczucia odrzucenia, osamotnienia i izolacji, podczas gdy ich dawanie w autentyczny i adekwatny sposób – sprzyja budowaniu bliskości i poczucia własnej wartości. I wiesz co? Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie można z nimi przesadzić, dlatego nie obawiaj się, że dając pozytywne znaki rozpoznania, kogoś przechwalisz albo rozpuścisz.
Badania pokazują, że forma i ilość pozytywnych znaków rozpoznania wpływają na jakość relacji. Gottman (2024), jeden z czołowych badaczy związków, odkrył, że pary, które doświadczają stosunku 5:1 pozytywnych do negatywnych interakcji, mają większe szanse na trwały związek. Oznacza to, że pięciokrotnie częściej należy wyrażać uznanie, wdzięczność czy sympatię, niż krytykować (chociaż warunkowe negatywne znaki rozpoznania w postaci informacji zwrotnej korygującej opartej o komunikat JA są również potrzebne, ponieważ pozwalają wyznaczać granice i wskazywać obszary do naprawy).
Wzajemna życzliwość w codziennym życiu
W zdrowym związku osoby partnerskie obdarzają się znakami rozpoznania – od małych gestów (przytulenie, kontakt wzrokowy, ciepłe słowo, przykrycie kocem) po duże deklaracje (wsparcie w trudnych momentach, wspólne świętowanie sukcesów, obecność w chorobie). Gottman (2024) wskazuje, że jednym z kluczowych czynników trwałości związków jest wzajemna życzliwość w codzienności – czyli systematyczne okazywanie sobie szacunku i miłości. Ciekawe badania przeprowadzone przez Gordona i in. (20211), pokazały, że pary, które codziennie wymieniały się wyrazami uznania i wdzięczności, miały niższy poziom stresu i większe poczucie satysfakcji w związku. Drobne słowa takie jak: „dostrzegam twój wysiłek”, „cieszę się, że jesteś w moim życiu” czy „doceniam twoją troskę” mogą być potężnymi narzędziami budowania bliskości.
Teoria stylów przywiązania Bowlby’ego (1988) oraz badania Ainsworth (1978) wskazują, że nasza zdolność do przyjmowania i dawania znaków rozpoznania jest ściśle powiązana ze stylem przywiązania, który kształtuje się w dzieciństwie. Osoby o bezpiecznym stylu przywiązania mają większą łatwość otwartego przyjmowania i oferowania pozytywnych znaków rozpoznania, podczas gdy osoby z unikowym stylem przywiązania mogą mieć trudności z ich okazywaniem i przyjmowaniem. Osoby charakteryzujące się lękowym stylem przywiązania poszukują potwierdzenia, że są kochane i akceptowane, jednocześnie mogą interpretować nawet neutralne lub zwyczajne zachowania jako sygnały odrzucenia lub braku zainteresowania.
Z czego składa się miłość
W swojej teorii Sternberg (1986) wyróżnił trzy kluczowe składniki miłości: intymność, namiętność i zaangażowanie. Każdy z tych elementów można budować i wzmacniać poprzez świadome okazywanie pozytywnych znaków rozpoznania – intymność rośnie m.in. dzięki wzajemnemu zainteresowaniu i wsparciu emocjonalnemu, namiętność poprzez czułość i dotyk, płomienne wyznania, a zaangażowanie dzięki wspólnemu docenianiu, pielęgnowaniu relacji, składane deklaracje. Wojciszke (2018) zwraca uwagę, że miłość przechodzi przez różne fazy, a z czasem rola znaków rozpoznania ewoluuje. Na początku relacji pożądane są przede wszystkim pochwały i namiętne gesty, a z czasem w związku najistotniejsze stają się codzienne akty troski, uwagi i uznania. Zrozumienie swojego stylu przywiązania może pomóc w lepszym zarządzaniu relacjami i świadomym dawaniu oraz przyjmowaniu znaków rozpoznania.
Chociaż najczęściej szukamy uznania w oczach innych, kluczowe jest także samodzielne obdarzanie się pozytywnymi znakami rozpoznania. Wewnętrzny dialog pełen życzliwości może wpłynąć na nasze poczucie własnej wartości i ogólne zadowolenie z życia. Badania Neff (2011) nad samowspółczuciem wskazują, że osoby, które traktują siebie z łagodnością i wyrozumiałością, mają niższy poziom kortyzolu (hormonu stresu) i większą odporność psychiczną. Warto więc codziennie przypominać sobie o swoich sukcesach, akceptować swoje słabości i traktować siebie tak, jak traktowalibyśmy najlepszego przyjaciela.
Codzienne „wzmacniacze” miłości
O ile Walentynki są pięknym przypomnieniem o miłości, o tyle jej wzmacnianie to proces codzienny, bo „budowanie relacji to nie sprint, a maraton”.
Dlatego warto:
- Codziennie oferować bliskim osobom (i sobie) pozytywne znaki rozpoznania – komplementy, docenienie wysiłku (nawet tego z pozoru oczywistego), drobne gesty życzliwości i troski.
- Być obecnym – czas to najpiękniejsze co można komuś podarować – aktywne słuchanie, kontakt wzrokowy, poświęcanie uwagi bliskim wzmacnia więzi.
- Dbać o ciepły dialog wewnętrzny – zauważanie swoich osiągnięć, dawanie sobie przyzwolenia na błędy i bycie dla siebie wyrozumiałym/ą, trochę w kontrze do wewnętrznego krytyka.
Miłość i bliskie relacje opierają się na drobnych, codziennych gestach. Niech każdy dzień stanie się okazją do ofiarowania sobie i innym pozytywnych znaków rozpoznania, które budują poczucie wartości i wzmacniają więzi – „małe rzeczy, robione często, są kluczem do sukcesu w miłości”.
Dr Marta Kucharska-Hauk, autorka artykułu
Materiał: dr Marta Kucharska-Hauk, Zakład Psychologii Relacji i Różnorodności Interpersonalnej na Wydziale Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego
Redakcja: Biuro Prasowe UŁ
Źródła:
Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum Associates.
Berne, E. (1964). Games people play: The psychology of human relationships. Grove Press.
Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. Basic Books.
Gordon, A. M., Arnette, R. A., Smith, R. E. (2011). Have you thanked your spouse today? Felt and expressed gratitude among married couples. Personality and Individual Differences, 50(3), 339–343. doi.org/10.1016/j.paid.2010.10.012
Gottman, J. M., Silver, N. (2024). Siedem zasad udanego małżeństwa. WUJ.
Neff, K. (2011). Self-compassion: Stop beating yourself up and leave insecurity behind. HarperCollins.
Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological Review, 93(2), 119–135. doi.org/10.1037/0033-295X.93.2.119
Wojciszke, B. (2018). Psychologia miłości. Wydawnictwo Naukowe PWN.