Dolina Śmierci
Zbrodnia pomorska 1939 roku to określenie na masowe zbrodnie, które dokonywane były na Pomorzu Gdańskim w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Jednym z około 400 miejsc kaźni, gdzie mordowano m.in. inteligencję, osoby chore psychicznie i Żydów, były północne obrzeża Chojnic, znane dziś jako Dolina Śmierci.
Drugą grupą osób zamordowanych pod Chojnicami były osoby umysłowo chore, które znajdowały się w tzw. Krajowych Zakładach Opieki Społecznej w Chojnicach. Pomiędzy 20 a 23 października 1939 wymordowano wszystkich pensjonariuszy – co najmniej 218 osób. Na okolicznych polach zgładzono także 15 przedstawicieli lokalnej społeczności żydowskiej. Wymordowano wtedy całe rodziny – razem z dziećmi.
Pod koniec stycznia 1945 r. do Chojnic doprowadzono kilkuset osobową kolumnę polskich więźniów. Osoby te zostały zamordowane, a ich ciała następnie spalono w celu zatuszowania śladów zbrodni. Po wojnie przeprowadzono prace ekshumacyjne. W ich wyniku wydobyto szczątki 168 osób, z czego rodziny i bliscy rozpoznali 53 ofiary.
Zbrodnia pomorska była zaplanowaną akcją eksterminacyjną prowadzoną przez Niemców na terenie przedwojennego województwa pomorskiego w ponad 400 miejscowościach na polskiej ludności cywilnej. Na podstawie dokumentacji ekshumacyjnej i imiennych list ustalono ok. 16 tys. ofiar. W historiografii przyjęło się, że według różnych szacunków zostało zamordowanych od 20 do nawet 40 tys. osób. Największym miejscem kaźni są tzw. Lasy Piaśnickie, gdzie zginęło co najmniej 10 tys. osób. Pełna liczba ofiar nie jest znana, ponieważ Niemcy zniszczyli dokumentację i spalili zwłoki.
Dr Dawid Kobiałka (fot. Mateusz Kowalski, WFH UŁ)
Na wystawie będzie można zobaczyć 60 zdjęć dokumentujących 5 lat śledztwa prowadzonego w Dolinie Śmierci, o czym informuje dr Dawid Kobiałka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
„Powinniśmy pamiętać o tym, że nie ma czegoś takiego jak wieczne zapomnienie i zbrodnia doskonała. Pokazuje to działalność IPN, prokuratury oraz badania archeologiczne, które w tej Dolinie Śmierci były prowadzone”.
– mówi dr. Dawid Kobiałka
Odkrycie szczątków ofiar
Na północnych obrzeżach Chojnic odnaleziono szczątki ok. 700 ofiar niemieckich zbrodni z czasów II wojny światowej. Odkrycia dokonano podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w latach 2021-2024 przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku.
Orzełek z czapki urzędniczej odnaleziony w grobie masowym w Dolinie Śmierci (fot. D. Frymark)
Śledztwo IPN zostało wszczęte po tym, jak zespół archeologów pod kierunkiem dr. Dawida Kobiałki odkrył na tym terenie masowe groby, w trakcie prowadzonych prac archeologicznych między 9 maja a 15 grudnia 2020 roku.
O wystawie
Wernisaż wystawy odbędzie się 3 kwietnia 2025 roku (czwartek) o godzinie 12.00 w sali Rady Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ (s. 103) ul. hm. A. Kamińskiego 27a – Instytut Historii UŁ.
W pierwszej części wydarzenia zostaną zaprezentowane wyniki prac archeologicznych prowadzonych w chojnickiej Dolinie Śmierci. Po części oficjalnej odbędzie się prezentacja wystawy przed budynkiem Instytutu Historii UŁ.
Wystawa będzie dostępna do obejrzenia od 3 kwietnia br. do końca czerwca 2025 r.
Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki na podstawie umowy nr UMO-2021/43/D/HS3/00033.
Organizatorzy wystawy:
- Uniwersytet Łódzki
- Wydział Filozoficzno-Historyczny UŁ
- Instytut Archeologii UŁ
- IPN Oddział w Gdańsku
Informacje: dr Dawid Kobiałka